Ngày ba má li dị không ở chung nữa, ngôi nhà trở nên trống vắng, chỉ còn lại hai bà cháu ngày đêm trò chuyện với nhau. Ba đi theo người đàn bà khác, má sức khỏe kém nên về nhà ngoại ở. Tôi không còn chứng kiến cảnh cãi vã hay ghen tuông của người lớn mà tạm bù đắp bởi tình thương của nội. Nội lớn tuổi lắm rồi, đôi gò má nhăn nheo cộng thêm vẻ khắc khổ từ cuộc sống mang lại. Còn trẻ, nội khổ vì chồng, có con rồi thì khổ vì con. Đông con thế mà chẳng đứa nào ở với nội. Mấy bác lớn lên, lập gia đình rồi đi ở rể hết, lâu lâu mới về thăm nội. Bây giờ ba tôi cũng đi luôn, theo hạnh phúc mới, nội chỉ còn mình tôi ở nhà. Còn nhỏ quá, tôi chưa hiểu hết nỗi đau của nội nhưng biết rằng nội vẫn còn sống đó, vẫn cạo gió cho tôi mỗi khi trở trời.

 

            Ở làng quê xa xôi, nghe đâu là Giồng Trôm, Bến Tre, một thiếu nữ đến tuổi cập kê, không biết được bao nhiêu người hỏi cưới nhưng cô chỉ chọn chàng trai ở làng bên. Cô mến anh vì làm ruộng giỏi, biết lo cho ba má. Người ta nói con trai mà hiếu thảo với các đấng sinh thành sẽ chung thủy, thương vợ lắm. Ngày về nhà chồng, trời mưa lớn, mây nước trắng xóa cả một vùng. Người ta nói đám cưới trời mưa là hên lắm, chắc chắn con đàn cháu đống, ăn nên làm ra. Rồi đứa con trai đầu lòng ra đời, niềm vui ánh lên gương mặt của người đàn bà lần đầu biết làm mẹ. Dưới quê mà, một con chưa bao giờ đủ, nên nội sinh bác ba, bác tư, ba tôi, cô tôi. Sức khỏe người dân quê khỏe mạnh vậy đó, sinh nhiều con như bổn phận của người phụ nữ. Sinh nhiều thì nhan sắc kém đi, gương mặt xinh đẹp ngày xưa trở nên tiều tụy và mệt mỏi. Người đàn ông thủy chung cách mấy cũng siêu lòng trước những hình ảnh mới. Ông bỏ nội đi theo tiếng gọi của những đam mê. Nội điếng người trước cảnh kiếp chồng chung, rời quê hương ra chốn Sài thành mà nuôi những đứa con khôn lớn.

 

            Giúp việc trong một gia đình giàu có, nội đi qua tháng năm, quên đi việc mình đã có một người chồng, một mái ấm gia đình. Niềm vui của nội là những đứa con, mừng vui khi thấy chúng lớn lên, có công ăn việc làm, có gia đình riêng. Nhưng số nội nó làm sao đó, nhiều con nhưng chẳng người nào ở với nội hay dành chút ít thời gian chăm sóc nội. Nếu đến thăm thì thật miễn cưỡng, nhiều lúc hỏi xin tiền của nội. Thương con, nội giúp đỡ người này người kia, không để dành chút gì để an hưởng tuổi già. Khổ chồng, khổ con, giờ phải lo cho cháu, gánh nặng nhiều thế hệ oằn lên đôi vai gầy gò, già nua tưởng chừng không chịu nổi nữa.

 

            Không giúp việc được, nội bày bánh kẹo bán cho mấy đứa con nít trong xóm, kiếm chút ít tiền lẻ mua gạo nấu cơm cho tôi ăn. Bữa ăn chỉ có chén muối ớt, chang nước cho đỡ thèm canh, ngày nào sang lắm thì có thêm chén nước mắm hay chén nước tương. Bữa nọ ra chợ mua gạo, thấy người ta quăng mấy vỏ mít sau khi đã lấy đi những múi mít thơm ngon, nội lượm về, cắt ra những xơ mít, xào lên ăn với cơm, vậy mà hai bà cháu ăn ngon lành. Mùa mưa đến, nhà chỗ ráo chỗ ướt, mái nhà lợp lá không thể che chắn nổi sự giận dữ của ông trời. Mỗi lần mưa như vậy, nhà trở thành sông, hai bà cháu thay phiên nhau hì hục tát nước ra ngoài cho đến khi xây được bậc cửa ngăn nước. Mưa cũng có cái hay, c ó thể hứng nước mưa để xài. Hai cái lu nước sau nhà được dịp no nê, đỡ tốn tiền mua nước máy. Mùa nắng trời nóng lắm, ánh mặt trời hắt vào tường như thiêu đốt, nước không có, phải đi câu hay mua nước những nhà xung quanh, nhưng không phải lúc nào người ta cũng sẵn lòng bán. Trời nắng thì bánh kẹo bán đắt hàng hơn, trời mưa con nít làm biếng ra đường nên bán không được bao nhiêu. Trong khi tôi bệnh tới bệnh lui thì nội hình như chẳng bao giờ bệnh. Có lẽ nội giấu căn bệnh trong lòng, không nói ra, chỉ biết ngày nào nội cũng làm việc, cũng nấu cơm cho tôi ăn.


            Tôi thích được nội dẫn đi chợ. Nội hay mua chè bột lọc cho tôi. Hồi đó ăn cơm còn thiếu thốn nói chi ăn chè. Món chè này được xem là sơn hào hải vị đối với tôi. Tôi ăn từ từ không dám ăn nhanh, sợ nó hết. Ở nhà, nội hay cho tôi ăn kẹo ú, cái kẹo bây giờ chẳng có ai bán nữa. Nó được quến một lớp bột bên ngoài, nếu thổi lớp bột đó đi, có thể kéo dài ra như kẹo kéo vậy. Vậy mà tôi ăn ngon lành. Nhà không có ti vi nên tôi thường hay sang nhà hàng xóm coi ké, nếu có ti vi thì cũng không có điện mà coi. Tôi đã quen với ngọn đèn dầu ngồi đọc truyện tranh, ngày nào may mắn lắm thì thắp đèn cầy. Không biết nội còn nhớ đến ông nội không, hay mấy người con của nội. Nhiều đêm, nội ngồi bên ánh đèn dầu kể tôi nghe chuyện đời xưa, chuyện lấy chồng, chuyện sinh con, chuyện chạy giặc.

 

         Già thì có bệnh của già. Nội đau hết chỗ này đến chỗ kia và không còn đủ sức để làm việc nữa. Ăn muối nhiều quá nên đau gan, nội nằm một chỗ và thỉnh thoảng cứ rên rỉ suốt. Không biết có ai chỉ mà nội tập niệm Phật. Hết niệm câu Nam Mô A Di Đà Phật rồi đến câu Nam Mô Quán Thế Âm Bồ Tát. Nhờ niệm vậy mà cái đau đỡ đi phần nào. Ngày xưa, chiến tranh triền miên, nội nguyện, thà ta ăn muối mà có hòa bình còn hơn là ăn cao lương kỹ vị mà con người cứ đánh nhau. Hòa bình đến, nội ăn muối thiệt, nhiều khi không có muối để ăn, nhìn nội ngồi ăn cơm chan nước không mà ăn ngon lành. Bây giờ cháu nội đã lớn có thể mua cho nội đồ ăn này nọ nhưng nội không đủ sức ăn nữa. Mỗi ngày chỉ húp được cháo hay uống vài ngụm sữa.

 

         Căn phòng nơi nội nằm không có một ảnh Phật nào, nhưng nội vẫn nằm niệm. Về già nội mới bắt đầu có đức tin nơi Phật. Quãng đời thanh xuân ác nghiệt quá, một câu niệm Phật cũng không nổi nên lúc này, nằm đây, không làm được gì ngoài câu niệm Phật. Tôi nghĩ nội đau lắm nhưng không biết gì để giúp nội, bác sĩ đã bó tay với căn bệnh và bây giờ chỉ chờ nhắm mắt xuôi tay thôi. Tôi làm nhiều thứ để hồi hướng và rải tâm từ đến cho nội, mong rằng nội có thể tìm thấy sự thanh thản, không bị dính mắc trong cái đau của thể xác và tâm hồn.

 

         Nội ra đi trong một buổi sáng êm đềm, trời nắng và làn gió mát dịu. Tôi không biết nội có vãng sanh hay không nhưng ước nguyện nội quay về với bến bờ bình yên. Mặt trời đã lên cao từ lâu. Nội đi trong muôn ngàn thương nhớ. Một cuộc đời đã qua và một cuộc đời khác sẽ tới. Nội không còn nhưng nội vẫn ở trong tôi, vẫn đang ở đây với biết bao trìu mến.

 

Ta đi trong muôn ngàn thương nhớ

Nhớ mẹ cha nhớ những bến bờ

Ta đã qua mấy lần trẻ thơ

Ta lầm lỡ ta cười ta khóc.

 

Mái đầu xanh nay đà bạc tóc

Ta về thôi sự sống đợi chờ

Bởi vì đời đẹp như bài thơ

Nơi bùn nhơ đóa sen vừa nở.

 

Ta ngồi đây lắng nghe nhịp thở

Để biết rằng đời không như mơ

Đường sinh tử biết đến bao giờ

Đừng thờ ơ một câu niệm Phật.