Của cải vật chất dưới góc nhìn của Phật giáo

TTPGO xin giới thiệu bài viết của Rajah Kuruppu, Chủ tịch Hội Những người phụng sự đức Phật, Chủ nhiệm Ban Biên tập tạp chí The Vesak Sirisara về quan điểm của Phật giáo đối với của cải vật chất và kinh tế.

>> Đạo đức trong nếp sống người Phật tử
>> Phật giáo và bình đẳng giới

Mặc cảm tội lỗi
Người Phật tử không nên có mặc cảm tội lỗi vì sinh ra trong gia đình giàu có, được thừa hưởng gia sản hay khi tích lũy của cải vật chất. Những điều này cần được coi là quả của nhân thiện trong quá khứ. Luật nhân quả đóng một vai trò quan trọng trong triết lý của Phật đạo.

Nhân thiện sẽ đưa đến kết quả lành và nhân bất thiện sẽ đem lại quả xấu ác. Do đó, được sanh vào gia đình giàu có là quả của nhân thiện trong những kiếp trước trong vòng sinh tử luân hồi. Được thừa hưởng gia tài và tích lũy được tài sản trong kiếp này cũng được coi là quả của hành động thiện lành trong chính kiếp sống này hay những kiếp quá khứ.

Những hành động thiện lành như bố thí, rộng lượng sẽ đưa đến quả giàu có trong tương lai.

Sự nghèo khó
Nhiều tôn giáo cho rằng sống trong sự nghèo khó là được gần hơn với đấng thượng đế đầy quyền lực. Tuy nhiên, Phật giáo không chấp nhận việc có một đấng tối cao toàn quyền định đoạt số phận của nhân loại. Đức Phật chỉ là người Thầy, người dìu dắt đệ tử của Ngài ra khỏi bản chất khổ đau của cuộc sống trong luân hồi.

Hơn nữa, Phật giáo không lý tưởng hoá sự nghèo khó mà còn coi sự nghèo khó là nguồn gốc của tội ác và là chướng ngại của sự tiến bộ tâm linh. Những ai phải chịu đói khổ, thiếu ăn khó có được phương tiện, điều kiện để hướng tới sự phát triển tâm linh. Trong thời của Ngài, chính đức Phật cũng khuyên các vị vua chúa hãy dùng mọi phương tiện để xoá bỏ đói nghèo. Phật tử cũng thường trải lòng từ bi đến những người nghèo đói.

Có lần đức Phật thấy một người đến nghe Pháp của Ngài bị cơn đói hành hạ, liền dạy đệ tử trước tiên phải cho người đó ăn - vì người ta không thể thâu nhận giáo lý khi họ đang đói.

Có lần đức Phật thấy một người đến nghe Pháp của Ngài bị cơn đói hành hạ, liền dạy đệ tử trước tiên phải cho người đó ăn - vì người ta không thể thâu nhận giáo lý khi họ đang đói.

Sự tích luỹ của cải
Phật giáo không giới hạn mức độ cải vật chất mà người ta có thể tích lũy. Giới hạn duy nhất là của cải đó phải được tạo ra bằng những phương tiện chân chính, công bằng, không làm hại đến sự phát triển tâm linh của mình và lợi ích của người khác.

Trong Bát Chánh Đạo, yếu tố giúp ta thoát khỏi những khổ đau trong luân hồi là chánh mạng. Khi kiếm sống, cần tránh những nghề liên quan đến vũ khí; ảnh hưởng đến con người như mua bán nô lệ, phụ nữ; cướp mạng sống của con người; chế tạo thuốc độc và những chất gây say. Ta cần phải kiếm sống bằng những nghề nghiệp lương thiện.

Trong Phật giáo, sự chủ tâm rất quan trọng. Đức Phật đã nói rằng: “Hỡi các Tỳ kheo, ta coi sự chủ tâm, tư tâm sở là nghiệp”. Khi đã có chủ tâm, người ta sẽ biểu hiện ra bằng hành động, lời nói hay ý nghĩ.

“Nếu con người tạo ra của cải vì lòng tham muốn, để tỏ ra thành công hơn người khác, để trở nên trác táng, sống cuộc đời hoang phí, vô tâm, thì đó là hành động bất thiện. Trái lại, nếu ta làm việc chăm chỉ, tích lũy tài sản để hoàn thành trách nhiệm với gia quyến, bạn bè, để giúp những người cần được giúp đỡ thì những hành động đó được coi là thiện lành, đáng được tán thán”.

Điển hình cho việc tích lũy tài sản một cách đúng đắn vì những mục tiêu đáng được tán thán trong thời của đức Phật là Anathapindika, một người giàu có nổi tiếng. Ngài tạo ra tài sản bằng sức lực của mình để hoàn thành các trách nhiệm và để ủng hộ những mục tiêu xứng đáng, mà nổi tiếng nhất là giúp đỡ đức Phật hoằng dương chánh pháp.

Chất chứa và bám víu
Sự chất chứa và bám víu vào của cải, dù kiếm bằng những phương tiện đúng đắn, cũng tạo ra nghiệp ác. Nó là chướng ngại đối với việc thanh tịnh tâm hồn và đạt đến Niết bàn - mục tiêu cuối cùng của người Phật tử. Hơn nữa, chất chứa và bám víu không giúp ta có được hạnh phúc, an bình trong chính kiếp sống này, vì của cải vật chất đó không được sử dụng để đem lại lợi ích cho bản thân và người khác.

Tự Do Lúc Nửa Đêm - thiên sử nổi tiếng về cuộc đấu tranh giành độc lập của nhân dân Ấn Độ, thực hiện bởi Larry Collins và Dominique Lapierre ghi lại câu chuyện về Nizam của Hyderabad, 1 trong những người giàu nhất trên thế giới trong những năm cuối dưới thời thực dân Anh. Ông bủn xỉn đến nỗi hút cả những mẫu thuốc lá còn thừa lại của khách. Khi bác sĩ đến nhà để đo điện tâm đồ cho ông, máy đo không thể hoạt động.

Cuối cùng, bác sĩ khám phá ra rằng để tiết kiệm điện, Nizam đã giảm cường độ điện trong nhà, nên không chiếc máy điện nào có thể hoạt động cả. Phòng ngủ của gia đình ông thì giống như căn lều xập xệ với giường gối tả tơi, vài ba chiếc ghế và mấy chiếc giỏ rác.

Hoàng đế Pasenadi, nước Kosala từng 1 lần đến Kho bạc Nhà nước để nhận tài sản của một người rất giàu có, chết đi mà không có người thừa hưởng gia tài. Khi còn sống, dù rất giàu có, người này đã sống rất thiếu thốn, khổ sở. Đức Phật giải thích rằng trong một tiền kiếp, người này đã bố thí rộng rãi, nhưng sau đó lại hối hận, nên tạo ra nghiệp ác.

Việc có của cải, tài sản mà lại không có ý muốn dùng nó để đem lại lợi ích cho bản thân và người khác được so sánh với một hồ nước trong lành, mát mẻ, sạch sẽ nhưng lại ở trong một khu rừng thâm sâu hiểm hóc. Vì thế, người ta khó mà đến được hồ nước này.